جوشکاری مانند هر کار صنعتی دیگری نیازمند رعایت اصول ایمنی است. حساسیت بالای این کار، رعایت نکات ایمنی را به یک ضرورت تبدیل می‌کند. در این مقاله از سری مقالات راهنمای ابزار سایت تخصصی ابزار توسن، به ۲۰ نکته طلایی و مهم درباره ایمنی جوشکاری اشاره می‌شود تا جوشکاران بتوانند کیفیت کار خود را افزایش داده و همزمان از سلامت خود محافظت کنند. قبل از پرداختن به این نکات، لازم است ابتدا با ماهیت جوشکاری و اهمیت رعایت ایمنی در این حرفه آشنا شویم.
جوشکاری چیست؟
جوشکاری یک فرآیند اتصال دائمی است که در آن دو یا چند قطعه از جنس فلز یا حتی ترموپلاستیک، با استفاده از حرارت، فشار، یا ترکیبی از هر دو به یکدیگر متصل می‌شوند. در این فرآیند، دمای بالا باعث ذوب شدن مواد در ناحیه اتصال شده و پس از سرد شدن، یک اتصال مستحکم ایجاد می‌شود. در برخی روش‌های جوشکاری، از فلز پرکننده برای بهبود استحکام استفاده می‌شود.
این فرآیند معمولاً روی فلزات و پلیمرهای خاص انجام می‌شود، اما برخی تکنیک‌های جوشکاری برای اتصال چوب نیز وجود دارند. اتصال نهایی حاصل از جوشکاری به عنوان قطعه جوش شناخته می‌شود.
اهمیت ایمنی در جوشکاری
نادیده گرفتن نکات ایمنی در جوشکاری، می‌تواند باعث آسیب‌های جبران‌ناپذیر شود. این حرفه به دلیل سر و کار داشتن با دستگاه‌های پرقدرت، جریان الکتریکی، حرارت بالا، کار در ارتفاع و مواد شیمیایی خاص، نیازمند محافظه‌کاری و رعایت اصول ایمنی است. طبق گزارش‌های صنعتی، درصد قابل توجهی از حوادث محیط‌های کاری مربوط به جوشکاری است. از همین رو، رعایت نکات ایمنی نه‌تنها از بروز حادثه جلوگیری می‌کند، بلکه باعث افزایش بهره‌وری و کیفیت کار نیز می‌شود.
در ادامه، ۲۰ نکته مهم ایمنی در جوشکاری را بررسی خواهیم کرد که رعایت آن‌ها برای حرفه‌ای‌ها یک اصل جدی است.
20 نکته ضروری ایمنی در جوشکاری
در این قسمت مجموعه‌ای از نکات مهمی که بر اساس استاندارد ISO 3834، 2005 و استانداردهای OSHA (Occupational Safety and Health Administration) سازمان ایمنی و بهداشت شغلی آمریکا که قوانین سخت‌گیرانه‌ای در زمینه جوشکاری دارد و همچنین تجارب جوشکاران جمع‌اوری شده است:
1. داشتن تجهیزات ایمنی
همیشه از دستکش، ماسک جوشکاری، عینک محافظ و لباس مخصوص جوشکاری استفاده کنید. برای جلوگیری از آسیب دیدن توسط جرقه‌ها و اشعه UV، از کلاه و شیلد جوشکاری استاندارد استفاده کنید. همچنین اگر در ارتفاع کار می‌کنید، حتماً از کمربند ایمنی و تکیه‌گاه مطمئن استفاده کنید تا خطر سقوط کاهش یابد.
2. تهویه محیط کار
دودها و گازهای جوشکاری می‌توانند سمی باشند، بنابراین در فضای بسته از سیستم تهویه یا ماسک تنفسی استفاده کنید.
3. بررسی کامل دستگاه جوش قبل از استفاده
کابل‌ها، اتصالات و تجهیزات را قبل از شروع جوشکاری از نظر سالم بودن چک کنید. از کابل‌های جوشکاری با روکش سالم استفاده کنید و از هرگونه اتصال نامناسب یا سیم‌های آسیب‌دیده اجتناب کنید.
4. جوشکاری در محیط خشک
هرگز در محیط مرطوب یا روی سطوح خیس جوشکاری نکنید تا از خطر برق‌گرفتگی جلوگیری شود. در نظر داشته باشید برق و آب ترکیبی خطرناک است، پس همیشه روی سطح خشک کار کنید و در صورت نیاز، از کفش‌های عایق الکتریکی استفاده کنید.
5. جلوگیری از تماس با قطعات داغ
پس از جوشکاری، قطعات فلزی بسیار داغ می‌شوند، بنابراین از دست زدن به آن‌ها بدون دستکش مقاوم بپرهیزید. همچنین اگر کابل‌های جوشکاری داغ شوند، احتمال دارد جریان بیش از حد عبور کند یا اتصالات ضعیف باشند.
6. استفاده از زمین مناسب برای دستگاه جوش
همواره از ارتینگ یا سیستم اتصال به زمین مناسب استفاده کنید تا از خطر شوک الکتریکی جلوگیری شود.
7. دوری از مواد قابل اشتعال
قبل از جوشکاری، مواد قابل اشتعال را از محیط خارج کنید و در صورت نیاز از پتوی ضد حریق استفاده کنید. حرارت جوشکاری می‌تواند باعث اشتعال مواد در فاصله چند متری شود، حتی اگر مستقیماً در تماس نباشد.
8. عدم جوشکاری در فضای بسته بدون تجهیزات ایمنی
اگر در فضای بسته جوشکاری می‌کنید، حتماً از تهویه قوی و دستگاه‌های مکنده استفاده کنید.
9. استفاده از محافظ‌های مخصوص
اگر در محیطی کار می‌کنید که شیشه، ماشین‌آلات حساس یا سطوح رنگ‌شده وجود دارد، از پوشش‌های محافظ برای جلوگیری از آسیب استفاده کنید.
10. توجه به میزان رطوبت الکترودها
باتوجه به طیف گسترده‌ای که از انواع الکترود در جوشکاری موجود است، در هنگام به‌کارگیری هرکدام از آن‌ها باید نکات خاصی را رعایت کرد. در صورتی که با الکترود روکش‌دار سروکار دارید، بهتر است بدانید الکترودهای مرطوب می‌توانند باعث تولید دودهای سمی و کاهش کیفیت جوش شوند. آن‌ها را در گرم‌کن‌های مخصوص خشک نگه دارید.
11. عدم جوشکاری در نزدیکی دستگاه‌های حساس الکترونیکی
قوس الکتریکی جوشکاری می‌تواند بر عملکرد برخی دستگاه‌های الکترونیکی مانند کامپیوترها و بردهای حساس تأثیر بگذارد.
12. حفظ فاصله ایمن از سایر افراد
هنگام جوشکاری، افرادی که تجهیزات حفاظتی ندارند نباید در نزدیکی شما باشند.
13. تمرکز هنگام کار
هرگز هنگام خستگی یا عدم تمرکز جوشکاری نکنید، زیرا احتمال بروز حادثه افزایش می‌یابد.
14. استفاده از گیره‌های مخصوص
برای جلوگیری از حرکت ناگهانی قطعات و افزایش دقت جوشکاری، از گیره‌ها و فیکسچرهای مناسب استفاده کنید.
15. نگهداری اصولی تجهیزات جوشکاری
پس از هر بار استفاده، دستگاه جوش و سایر ابزارها را تمیز کرده و در محل مناسب نگهداری کنید.
16. آمادگی برای مواقع اضطراری
همیشه یک کپسول آتش‌نشانی در نزدیکی محل جوشکاری داشته باشید و مسیرهای خروج اضطراری را مشخص کنید.
17. کنترل دمای محیط و رطوبت
قبل از جابه‌جایی قطعات، اجازه دهید کاملاً خنک شوند یا از تجهیزات مخصوص برای حمل آن‌ها استفاده کنید.
18. عدم جوشکاری نزدیک به تجهیزات تحت فشار
مخازن تحت فشار، دیگ‌های بخار و لوله‌های گاز تحت فشار نباید مستقیماً جوشکاری شوند مگر با روش‌های ایمن و استاندارد.
19. آشنایی با روش‌های خاموش کردن آتش
در صورت بروز حریق، بدانید که از چه نوع خاموش‌کننده‌ای باید استفاده کنید .آب، فوم یا CO₂.
20. یادگیری و آموزش مداوم
ایمنی در جوشکاری یک امر همیشگی است؛ همیشه اطلاعات خود را به‌روز نگه‌دارید و در دوره‌های آموزشی لازم شرکت کنید.
کلام توسن
باتوجه به اهمیت صنعت مهم جوشکاری و نقش اساسی که در سازه‌های زمینی، دریایی و غیره بازی می‌کند، مروری بر نکات ایمنی حین جوشکاری خالی از لطف نیست. در این مقاله از سایت ابزار توسن به 20 نکته جامع در این باره پرداخته شد تا علاقه‌مندان به این صنعت به طور کلی با محافظت‌های لازمه اعم از محیط کار، فردی و غیره در حوزه جوش و برش آشنا شوند. امید است موثر واقع شود.
