صفحه سنگ برای فرز، حکم همان مته را دارد برای دریل. این قطعات هم مانند مته‌ها از تنوع گسترده‌ای برخوردارند و هر یک از آنها مخصوص انجام کاری طراحی شدهاند. به همین دلیل وقت کار با فرز که می‌شود می‌مانیم کدام‌یک مناسب کارمان است و اصلاً هنگام انتخاب از بین آنها به چه نکاتی باید توجه کنیم که در عین حفظ ایمنی خود، عملکردی بهینه در پروژه‌های‌مان داشته باشیم.
در این مقاله تصمیم داریم دربارۀ انواع صفحه سنگ فرز و کاربرد هر یک صحبت کنیم و توضیح دهیم که برای یک انتخاب درست چه مواردی را باید بررسی کرد.
با ساختار و عملکرد صفحه سنگ فرز آشنایید؟
صفحه‌سنگ‌ها، دیسکهای گردی هستند که بر روی دستگاه‌هایی همچون فرز، مینی‌فرز و پروفیل‌بر نصب می‌شوند و به کمک آنها می‌توان قطعات مختلفی از جنس آهن، سنگ، گرانیت یا سرامیک را ساب و برش داد. اما این دیسک‌ها چگونه عمل می‌کنند؟ چه چیزی آنها را از هم متفاوت می‌سازد و باعث تنوع زیاد آنها شده است؟
صفحه سنگ فرز که به آن سنگ فرز یا صفحه فرز هم گفته می‌شود از دانههای سایندۀ بسیار ریزی ساخته می‌شود. این دانه‌ها، مواد معدنی مختلفی مانند آلومینیوم اکساید، سیلیکون کاربید، زیرکونیا و سرامیک هستند که توسط رزین و مواد چسبنده به هم متصل شدهاند.
در ساخت برخی صفحات، برای اینکه پیوند بین این ذرات تقویت شود، از یک یا چند لایۀ توری‌شکل از جنس فایبرگلاس هم استفاده می‌کنند. این دیسک‌ها به صفحات فیبری شناخته می‌شوند.
دانههای به‌کاررفته در صفحات در هنگام چرخش با ایجاد اصطکاک زیاد با سطح، فرایند ساب و برش آن را پیش می‌برند. این ذرات که در هر صفحه با توجه به نوع کاربری آن، اندازۀ خاصی دارند، به‌مرور ساییده شده و از بین میروند. در این شرایط است که دیسک کند می‌شود و باید تعویض گردد.
بسته به اندازه و جنس دانههای سایشی، میزان سختی پیوند بین این دانه‌ها، قطر دیسک، ضخامت و شکل ظاهری آن، صفحات فرز کاربری‌های متفاوت از همی پیدا می‌کنند و بر همین اساس هم آنها را دسته‌بندی می‌کنند.
انواع صفحه سنگ فرز
اگر بخواهیم نگاهی کلی به این قطعات داشته باشیم صفحه سنگ‌ها در مجموع به دو نوع تقسیم می‌شوند؛ صفحه برش (سنگ برش) و صفحه ساب.
صفحات ساب مانند کاغذ سنباده عمل می‌کنند. آنها نسبت به دیسکهای برش از ضخامت بیشتری برخوردارند و کار اصلی‌شان سنگزنی و ساب‌زنی است. در حالی‌‌که سنگهای برش نازکتر بوده و بهمنظور برش‌‌دادن قطعات مختلف طراحی شدهاند.
اما همین دو نوع دیسک هم خود به تنهایی شامل مدل‌های متنوعی می‌شوند؛ چون همان‌طور که گفته شد آنها را با مواد معدنی، قطر، ضخامت و ویژگی‌های متفاوتی می‌سازند و بر این مبنا، هر یک توانایی انجام کار بر روی متریال خاصی را دارند.
از این رو، انواع صفحه سنگ فرز را اغلب با توجه به جنس قطعه‌ای که می‌توانند ساب و برش دهند، معرفی می‌کنند. این دیسک‌ها تنوع زیادی دارند اما از رایج‌ترین و پرکاربردترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- صفحه ساب آهن
صفحه ساب آهن معمولاً در ضخامت 6 میلی‌متر و قطر 115، 180 و 230 میلی‌متر در بازار یافت می‌شود. از این دیسک‌ها برای سنگزنی و سایش قطعات سخت آهنی استفاده می‌کنند.
سنگهای ساب را بسته به تراکم دانههای به‌کاررفته در آنها شماره‌بندی می‌کنند. صفحات با شمارۀ پایین دارای دانه‌بندی درشت‌‌تر و درنتیجه سطحی زبرتر هستند. و برعکس صفحات با شمارۀ بالا، سطحی نرم‌تر با دانه‌بندی ریزتر دارند.
مسلماً ساب‌زنی با صفحات دانه‌ریز مدت‌زمان بیشتری از ما می‌گیرد اما از آن طرف دقت و کیفیت کار افزایش می‌یابد. هرچند برای پیش‌برد بهتر و سریع‌تر کار در عملیاتهای سنگین می‌توان به‌صورت ترکیبی از آنها استفاده کرد.
- صفحه آهنبر
صفحات آهنبر جهت برش‌‌دادن و شکل‌‌دهی متریال‌های آهنی و فلزی تولید می‌شوند و معمولاً از ضخامتی مابین 1 تا 2 میلی‌متر و قطر 115، 180 و 210 میلی‌متر برخوردار هستند. نکتۀ مهم این است که هرچه دیسک نازکتر باشد راحت‌تر فرایند برش را انجام می‌دهد.
- صفحه استیل‌بر
صفحه برش استیل نازکتر از دیگر صفحات برش است و برای لایه‌برداری و برشکاری استیل، فولاد و دیگر آلیاژهای فولادی با ضخامت کم به کار می‌رود.
سایز معمول صفحات استیل‌بر هم 115 و 180 میلی‌تر است و از تفاوت ظاهری آنها با صفحه برش آهن بخواهیم بگوییم، این که در مرکز خود فرورفتگی ندارند و در کل، دیسک‌هایی با سطح کاملاً تخت هستند.
- صفحه پروفیل‌بر
صفحه برش پروفیل بزرگ‌تر از صفحات آهنبر و استیل‌بر بوده و به‌طور معمول قطری برابر با 300 و 355 میلی‌متر دارد. این صفحه را روی دستگاه اره پروفیل‌بر نصب می‌کنند و توسط آن به برشکاری و ساخت قوطی، لوله و پروفیل‌های ساختمانی می‌پردازند.
- صفحه سنگ‌بر
این دیسک بر روی فرز یا مینی‌فرز سنگ‌بری سوار می‌شود و به‌طور خاص جهت برشکاری سطوح و قطعات سنگی به کار می‌رود. صفحات سنگ‌بر رایج در بازار معمولاً دارای ضخامت 3 میلی‌متر و سایزی تا 230 میلی‌متر هستند.
شاید بتوان توسط صفحه سنگ‌بر سطوحی از جنس سرامیک، کاشی و گرانیت را هم برش داد اما احتمال ایجاد ترک‌خوردگی، لب‌پرشدن و شکستگی آنها زیاد خواهد بود. به دلیل حساسیت بالای کار، پیشنهاد می‌شود برای چنین مصالحی از صفحه سنگهای مخصوص به خود آنها استفاده کنید.
- صفحه گرانیت‌بر
سنگ گرانیت یکی از انواع سنگ آذرین محسوب می‌شود و از سختی بالایی برخوردار است. از این رو، گرانیت‌برها را هم با ساختار فلزی بسیار سخت می‌سازند؛ آنها هم در برندگی بهترین هستند، هم در برابر فشار زیاد مقاوم عمل می‌کنند و دوام بالایی دارند.
شیارهای موجود بر روی گرانیت‌برها سبب ایجاد گردش هوا در حین کار می‌شود و از افزایش گرما و تولید حرارت جلوگیری می‌کند.
کارایی بالای تیغه‌های گرانیت‌بر ممکن است کاربران را وسوسه کند که از آنها جهت برشکاری متریال‌های دیگر هم استفاده کنند. این کار به هیچ‌عنوان توصیه نمی‌شود؛ چرا که همین سختی بیش‌ازحد، احتمال خوردشدن و پرتاب‌شدن تکه‌های آن را در برشکاری سطوح غیرِ گرانیت افزایش می‌دهد و خطرآفرین است.
- صفحه سرامیک‌بر
همان‌طور که از نام آن پیداست، این دیسک‌ها جهت برشکاری سطوح سرامیکی طراحی شدهاند. سرامیک‌برها در ظاهر مشابه گرانیت‌برها هستند با این تفاوت که از درجۀ سختی پایین‌تر و تعداد شیارهای کمتری برخوردارند.
سنگهای سرامیک رایج در بازار به قطر 115، 180 و 230 میلی‌متر هستند.
نقشه‌خوانی اطلاعات مندرج بر روی صفحه سنگ فرز
قبل از اینکه به سراغ راهنمای انتخاب درست از میان انواع صفحه سنگ فرز برویم لازم است با برخی ویژگی‌های فنی این قطعات آشنا شوید. تولیدکنندگان بر روی هر دیسک اطلاعاتی درج می‌کنند که از طریق آن کاربران متوجه شوند که مناسب چه نوع کارهایی هستند.
در ادامه این داده‌ها را در صفحه فیبری برشِ سنگ توسن نشان می‌دهیم.
1. ابعاد
روی هر دیسک، سه عدد ضرب‌شده در هم به چشم می‌خورد که به‌ترتیب قطر، ضخامت و قطر حلقۀ میانی آن را نشان می‌دهند.
2. سرعت
این عدد که بر حسب دور بر دقیقه (RPM) و متر بر ثانیه (M/S) درج می‌شود، خبر از این می‌دهد که حداکثر سرعت مجاز برای استفاده از دیسک چقدر می‌تواند باشد
3. تاریخ انقضا
توضیح داده شد که جهت به هم چسباندن دانههای ساینده از رزین یا چسب طبیعی استفاده می‌شود. ماندگاری این مواد همیشگی نیست و خاصیت خود را بعد از گذشت مدتی از دست می‌دهند؛ به این ترتیب هر دیسکی تاریخ انقضای خود را دارد که معمولاً در لبۀ میانی یا بیرونی آن درج می‌کنند.
4. کد فنی
این کد به‌صورت ترکیبی از اعداد و حروف انگلیسی است و سه دادۀ مهم را دربارۀ ساختار دیسک در اختیارمان می‌گذارد:
جنس دانه‌ها: حرف اول این کد، به اختصار جنس ذرات به‌کاررفته در ساخت دیسک را نشان می‌دهد. برای مثال حرف A نماد اکسید آلومینیوم است که جهت ساخت صفحات برش آهن به کار می‌رود.
اندازۀ دانه‌ها: عدد دوم اندازۀ ذرات ساینده را اطلاع می‌دهد که معمولاً از گرید 12 یعنی درشت‌ترین دانه‌ها تا 220 یعنی ریزترین دانه‌ها متغیر است.
درجۀ سختی پیوند بین ذرات: بعد از اندازۀ ذرات حرفی دیده می‌شود که میزان سختی پیوند بین ذرات دیسک را بیان می‌کند. طبق استاندارد هر چه از A به سمت Z می‌رویم میزان سختی آن بیشتر است.
نوع چسب: و حرف بعد نمایانگر نوع چسب استفاده‌شده برای اتصال بین ذرات سایشی است.
آیکون های راهنما
این آیکون‌ها نوع کاربری و هشدارهای ایمنی در هنگام استفاده از آنها را بیان می‌کنند.
البته باید گفت که ممکن است برخی شرکت‌های سازنده برای درج اطلاعات، استانداردهای داخلی و متفاوت خود را داشته باشند. در این شرایط برای درک این دیتا بهتر است به سایت تولیدکنندۀ آن سری بزنید.
در انتخاب صفحه فرز به چه نکاتی توجه کنیم؟
انواع صفحه سنگ فرز و ویژگی‌های فنی آنها را شناختیم و توضیح دادیم که استفاده از یک دیسک نامناسب چه عواقب جبران‌ناپذیری ممکن است در پی داشته باشد. پس دیگر وقت را تلف نکنیم و برویم به سراغ اینکه برای انتخاب درست دیسک فرز، چه عواملی را باید بررسی کرد:
- نوع کار
قبل از هر چیز باید هدف و نوع کار خود را مشخص کنید؛ صفحه فرز را برای چه متریال و آلیاژی می‌خواهید؟ میزان سختی آن چقدر است؟ چه نوع عملیاتی می‌خواهید بر روی آن انجام دهید؟
آگاهی از این موضوع است که نوع صفحۀ مورد نیازتان و ریزودرشت‌بودن دانه‌بندی آن را تعیین می‌کند.
- تناسب صفحه با دستگاه
جهت حفظ ایمنی خود و داشتن عملکردی بهینه، در هر دستگاه فقط از صفحۀ متناسب با همان استفاده کنید:
هیچ‌وقت صفحۀ پروفیل‌بر را در دستگاه فرز، صفحه مینی‌فرز را در فرز صنعتی بزرگ یا برعکس، دیسکهای بزرگ را در مینی‌فرزها به کار نبرید؛
دقت کنید که قطر دیسک بزرگ‌تریا کوچک‌تر از استاندارد تعریف‌شده برای دستگاه نباشد؛
یا ضخامت دیسک در حدی نباشد که از گارد محافظ صفحۀ دستگاه جلو بزند.
- کسب اطمینان از اعتبار و سلامت صفحه سنگ فرز
صفحه سنگ آسیب‌دیده و بی‌کیفیت فرایند انجام عملیات را بسیار کلافه‌کننده می‌سازد، طول عمر خوبی ندارد و سرعت و کیفیت کار را هم کاهش می‌دهد. ضمن اینکه ممکن است در حین چرخش با سرعت بالا، خرد شده، تکه‌های آن با شدت به اطراف پرت شود و به کاربر صدمه بزند.
بنابراین استفاده از صفحه‌های غیراصل، تقلبی و بی‌کیفیت به هیچ‌عنوان توصیه نمی‌شود. از برندهای معتبر قطعات مورد نیاز خود را تهیه کنید و پیش از خرید یا نصب آنها بر روی دستگاه، حتماً چک کنید که دارای شکستگی، ترک یا خمیدگی نباشند.
- همخوانی سرعت دیسک با سرعت دستگاه
توجه که سرعت دیسک هم با سرعت چرخش دستگاه‌تان متناسب باشد. همان‌طور که گفته شد سرعت دیسک (RPM) به این معناست که حداکثر با این سرعت می‌توانید با آن کار کنید. با این حساب سرعت چرخش دستگاه‌تان هیچ‌وقت نباید بیش از این مقدار باشد.
- چک‌کردن تاریخ انقضای صفحه
استفاده از دیسک از تاریخ‌گذشته تبعات سنگینی ممکن است در پی داشته باشد و باید حتماً به این نکته هم توجه نمایید.
و در پایان باز هم تأکید می‌کنیم که مشاوره‌گرفتن و خرید از برندهای معتبر بخش زیادی از بار این فرایند بررسی و انتخاب را از دوش‌تان برمی‌دارد و با دلی درست صفحه سنگ مناسب کار خود را تهیه می‌کنید.
در صورتی که در این‌باره نیاز به مشاوره و راهنمایی بیشتری دارید کارشناسان توسن آمادۀ پاسخ‌گویی به شما هستند. ضمن اینکه با دیدن ویدئوی زیر که در آن انواع صفحه سنگ فرز توسن معرفی می‌شود شناخت بیشتر نسبت به این قطعات پیدا خواهید کرد.
