سر وکار داشتن با دنیای ابزار و درگیری با کارهای فنی در کنار جذابیت خود برای علاقه‌مندان، چالش‌های مخصوص به خود را دارد که نیازمند شناخت و به‌روزرسانی مداوم اطلاعات است. چرا که طیف گسترده ابزارآلات و تنوع بالای آن، باعث شده به همان میزان در خصوص برطرف کردن ایرادات یا مشکلات پیش‌رو، مطالعه بیشتری داشته باشید.
به همین جهت، شرکت تخصصی و مرجع ابزار توسن در این مقاله از سری مقالات راهنمای ابزار، به 9 علت شکستن مته پرداخته است تا با رعایت آن‌ها به افزایش طول عمر مته خود کمک کنید. در ادامه همراه باشید.
دلیل شکستن مته چیست؟
درست است که مته‌ها ابزارهای قدرتمندی هستند، اما حتی قوی‌ترین مته‌ها هم در صورت استفاده نادرست مدت زیادی دوام نخواهند آورد. شکستن مته یکی از مشکلات رایجی است که نه‌تنها هزینه‌های اضافی به همراه دارد، بلکه روند کار را با اختلال مواجه کرده و در پی آن به ابزار یا قطعه کار آسیب می‌رساند.
اما چرا این اتفاق می‌افتد؟ آیا کیفیت مته پایین است یا روش استفاده از آن نادرست؟ در بسیاری از موارد، دلیل این مشکل، اشتباهات کاربر در انتخاب مته، فشار نامناسب، زاویه اشتباه، عدم توجه به نوع متریال یا حتی نقص در خود ابزار است. در ادامه 9 دلیل اصلی شکستن مته را بررسی می‌کنیم.
کیفیت پایین مته
مسلما یکی از مهم‌ترین دلایل شکستن مته، کیفیت ساخت آن است. اگر در فرایند تولید از مواد اولیه نامرغوب استفاده شود یا دقت کافی در مراحل ساخت وجود نداشته باشد، مته استحکام لازم را نخواهد داشت. نقص در عملیات سخت‌کاری، ترکیب نامناسب آلیاژ و خطاهای تولیدی، همگی می‌توانند باعث شکنندگی و کاهش عمر مته شوند. مته‌های تقلبی و بی‌کیفیت نیز در برابر تنش‌های حین کار، دوام نمی‌آورند و به سرعت می‌شکنند.
اعمال فشار بیش از حد
یکی از اشتباهات رایج در کار با مته، اعمال فشار بیش از حد است. بسیاری از کاربران تصور می‌کنند با فشار بیشتر، سوراخ‌کاری سریع‌تر انجام می‌شود، اما این کار باعث افزایش اصطکاک و داغ شدن بیش از حد مته می‌شود. حرارت بالا، ساختار فلز را تضعیف کرده و در نهایت منجر به شکست مته خواهد شد. بهترین روش، اعمال فشار یکنواخت و متناسب با نوع مته و سطح کار است تا از افزایش دما و تنش اضافی جلوگیری شود.
عدم تناسب جنس و نوع مته با قطعه کار
از جمله رایج‌ترین اشتباهاتی که کاربران تازه‌کار یا مبتدی به آن توجه نمی‌کنند، استفاده از مته نامناسب برای سطح کار است. به‌عنوان مثال، اگر از مته فلزی برای سوراخ‌کاری مصالح ساختمانی یا از مته الماسه مخصوص بتن، برای فلزات استفاده شود، سر مته به دلیل عدم تطابق با سختی و ساختار سطح، به‌سرعت داغ شده و می‌سوزد. این عدم تناسب نه‌تنها باعث کاهش راندمان کار می‌شود، بلکه به شکست زودهنگام مته نیز منجر خواهد شد. بنابراین انتخاب مته متناسب با جنس سطح، کلید افزایش عمر ابزار و جلوگیری از آسیب‌های ناخواسته است.
تیزکردن غیراصولی مته
یکی از اقدامات رایج برای افزایش عمر مته، تیز کردن آن پس از کند شدن است. اما اگر این کار به درستی انجام نشود، نتیجه‌ای جز کاهش کارایی و شکست سریع مته نخواهد داشت. استفاده نادرست از سنگ سنباده رومیزی و ایجاد زاویه نامناسب در نوک مته، باعث می‌شود که ابزار به‌خوبی در سطح کار نفوذ نکند. این مشکل علاوه بر افزایش فشار و اصطکاک، احتمال شکست مته را به‌شدت بالا می‌برد. برای جلوگیری از این اتفاق، باید زاویه نوک مته مطابق با استانداردهای هر نوع مته تراشیده شود تا تعادل و عملکرد صحیح آن حفظ شود.
مشکلات ابزار
گاهی اوقات، دلیل شکستن مته نه در خود مته، بلکه در ابزاری است که از آن استفاده می‌کنید. مشکلاتی مانند خرابی سه‌نظام، تاب داشتن شفت یا حرکت نامتعادل ابزار می‌تواند باعث ایجاد لنگی و اعمال نیروهای جانبی غیرطبیعی روی مته شود. این مسئله نه‌تنها دقت سوراخ‌کاری را کاهش می‌دهد، بلکه به مرور زمان فشار اضافی به مته وارد کرده و آن را مستعد شکست می‌کند. بررسی و اطمینان از سلامت ابزار، مخصوصاً دریل و سه‌نظام، قبل از شروع کار، راهکاری ساده اما مؤثر برای جلوگیری از این مشکل است.
گیر کردن مته در سطح کار
یکی دیگر از دلایل رایج شکستن مته، گیر کردن آن در حین سوراخ‌کاری است. این اتفاق معمولاً زمانی رخ می‌دهد که مته از یک متریال نرم وارد یک سطح سخت‌تر می‌شود و به دلیل تفاوت در مقاومت مواد، حرکت آن متوقف شده یا کند می‌شود. در چنین شرایطی، اگر کاربر تلاش کند با فشار یا تکان‌های ناگهانی مته را آزاد کند، تنش بیش از حد به بدنه مته وارد شده و احتمال شکستن آن افزایش می‌یابد. برای جلوگیری از این مشکل، باید با سرعت و فشار کنترل‌شده سوراخ‌کاری کنید و در صورت گیر کردن مته، از روش‌های صحیح مانند تغییر تدریجی زاویه یا استفاده از روان‌کننده‌ها برای آزادسازی آن کمک بگیرید.
استفاده نادرست از مته‌های کوچک
یکی از اشتباهات رایج در بین کاربران غیرمتخصص، استفاده از مته‌های کوچک به‌جای سایزهای بزرگ‌تر است. وقتی مته مناسب در دسترس نباشد، برخی افراد تلاش می‌کنند با اعمال فشار بیشتر، تغییر زاویه یا حرکات نادرست، به هدف خود برسند. اما این کار باعث افزایش فشارهای جانبی، ایجاد تنش اضافی و در نهایت شکستن مته می‌شود. استفاده از مته‌ای که متناسب با اندازه و نوع سوراخ‌کاری باشد، علاوه بر افزایش دقت، از آسیب به ابزار و قطعه کار نیز جلوگیری می‌کند.
استفاده مداوم بدون استراحت
سوراخ‌کاری مداوم و بدون توقف می‌تواند به‌مرور زمان باعث افت عملکرد و حتی شکست مته شود. در حین کار، مته به دلیل اصطکاک مداوم با سطح، داغ شده و اگر فرصت کافی برای خنک شدن نداشته باشد، ساختار فلزی آن ضعیف می‌شود. این مسئله به‌ویژه در متریال‌های سخت یا هنگام سوراخ‌کاری‌های طولانی بیشتر دیده می‌شود. برای جلوگیری از این مشکل، بهتر است در فواصل مشخص به مته استراحت داده، از روان‌کننده‌های مناسب استفاده کرده و در صورت نیاز، سرعت و فشار را تنظیم کنید تا دمای مته کنترل شود و طول عمر آن افزایش یابد.
عدم فیکس کردن قطعه کار
یکی از مشکلاتی که می‌تواند باعث شکست مته شود، ثابت نبودن قطعه کار در حین سوراخ‌کاری است. اگر قطعه به‌درستی فیکس نشده باشد، با چرخش و ضربه‌های مته حرکت کرده و باعث عدم کنترل صحیح کاربر روی فرآیند سوراخ‌کاری می‌شود. این لرزش و جابه‌جایی ناگهانی، فشارهای نامتعارفی به مته وارد کرده و در نهایت می‌تواند باعث شکستن آن شود. برای جلوگیری از این مشکل، قبل از شروع کار، قطعه را با گیره یا روش‌های مناسب محکم کنید تا فرایند سوراخ‌کاری با دقت و ایمنی بیشتری انجام شود.
کلام توسن
در این مقاله از سری مقالات تخصصی مرجع ابزار توسن، با پرداختن به علل شکستن مته به عمده‌ترین دلایلی که منجر به شکستن مته و اختلال در کار می‌شود، پرداخته شده است. مته‌ها اصلی‌ترین اجزای بیرونی انواع دریل هستند که بنا به دلایل مختلف ممکن است در حین کار دچار شکستگی شوند و دانشتن عواملی که این اتفاق را رقم می‌زند، هالی از لطف نیست. امید است این مطلب مانند سایر مطالب توسن مفید واقع شود.
