هزینه می‌کنید و با خوشحالی یک دریل (برقی یا شارژی) قدرتمند خریداری می‌کنید، اما وقتش که می‌رسد، به کارتان نمی‌آید؛ چرا؟ چون در هنگام انتخاب آن به عامل مهمی چون سهنظام توجه نکرده‌اید و حالا می‌بینید سری‌هایی که لازمۀ کارتان هستند، قابلیت نصب بر روی دستگاه را ندارند.
برای اینکه به چنین مشکلی برنخورید، بهتر است با انواع سهنظام دریل، کاربرد هر یک و فاکتورهایی که در هنگام انتخاب آنها باید در نظر بگیرید کاملاً آشنا باشید؛ موضوعی که در این مطلب تصمیم داریم به آن بپردازیم.
سهنظام دریل چیست؟
سهنظام (chuck)، قطعه‌ای فلزی یا پلاستیکی است که در بخش جلویی دریل‌ها قرار می‌گیرد و وظیفۀ نگه‌داشتن متهها و سرپیچ‌گوشتی‌ها را به عهده دارد.
سهنظامها در نوع، جنس و سایز با هم متفاوت بوده و از تنوع زیادی برخوردار هستند. با این وجود، همۀ آنها از مکانیزم کاری مشابهی بهره می‌برند؛ در ساختار درونی این قطعات، سه فک یا زبانۀ قابل تنظیم به کار رفته است. این زبانه‌ها از هم فاصله می‌گیرند و بعد از قرارگیری مته در داخل، بسته می‌شوند و آن را محکم در جای خود نگه می‌دارند.
حرکت این زبانه‌ها به دو شیوه قابل انجام است و همین عامل سهنظامها را به دو دستۀ کلی تقسیم می‌کند که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.
انواع سهنظام دریل را بشناسیم
سهنظامها براساس نوع گیرایی مته در دو گروه قرار می‌گیرند:
سهنظام آچارخور (دستی)
در سهنظام آچارخور (Keyed chuck) برای بازوبسته‌کردن فک‌ها از یک آچار استفاده میکنند؛ به این ترتیب که روی حلقۀ سهنظام پیچی کار گذاشته شده است، با آچار مخصوص این پیچ را بهصورت ساعت‌گرد یا پادساعت‌گرد می‌چرخانید تا فاصلۀ بین زبانه‌ها تنظیم شود و بتوان مته را سفت کرد یا بیرون آورد.
فرایند نصب و تعویض مته در سه‌نظام‌های دستی کمی زمان‌بر است و برای کاربران خانگی دشوار به نظر می‌رسد. اما باید بگوییم که اغلب دستگاههای صنعتی از چنین سه‌نظامی بهره می‌برند؛ چون ایمن‌تر هستند.
در عملیاتهای سنگین و گشتاورهای بالا زبانه‌های سهنظام مستعد شل‌شدن هستند، آچار این فک‌ها را محکم می‌بندد و با ایجاد چسبندگی بالا، اجازه نمی‌دهد در حین چرخش و ایجاد ضربه، مته بلغزد.
سهنظام اتوماتیک
در نوع اتوماتیک سهنظام (Keyless chuck) دیگر به ابزارهای جانبی مثل آچار نیاز نیست و برای بازوبسته‌کردن آرواره‌ها، فقط کافیست یقۀ سهنظام را با دست بچرخانید.
سه‌نظام‌های اتوماتیک در مقایسه با نوع آچارخور، کاربری بسیار راحت‌تری دارند و نصب و تعویض مته در آنها با سرعت بیشتری صورت می‌گیرد.
در عملیات‌هایی که باید بهطور مداوم سری‌ها را عوض کنید تا برای مثال سوراخ‌هایی به سایزهای مختلف ایجاد کنید، این نوع از سهنظامها انتخابی بسیار ایده‌آل محسوب می‌شوند.
ظرفیت سهنظام به چه معناست؟
سهنظامها در سایزهای متفاوتی طراحی و تولید می‌شوند. سایز هر سهنظام نمایانگر حداکثر ظرفیت آن است و نشان می‌دهد که گیره‌های آن تا چه حد باز می‌شوند و متهها یا سرپیچ‌گوشتی‌هایی که به آن می‌بندید حداکثر چه قطری می‌توانند داشته باشند.
سه‌نظامی که به سایز 13 میلی‌متر است تمامی مته‌های 1/5 تا 13 میلی‌متر را دربرمی‌گیرد. به این ترتیب مسلم است که هر چه ظرفیت سهنظام دریل بیشتر باشد، دامنۀ عملکردی دستگاه هم افزایش می‌یابد؛ چون از یک طرف سری‌های بیشتری قابلیت نصب بر روی آن را دارند و با دقت بیشتری می‌توانید سوراخ‌کاری‌ها و پیچ‌کاری‌های کوچک ودرشت‌تان را انجام دهید. از طرف دیگر از آنجایی که مته‌های قطورتری را میتوان روی آن سوار کرد، جهت عملیاتهای سنگین‌تر هم کارامد خواهد بود.
دریل‌های برقی و شارژی معمولاً با یکی از سه‌نظام‌های 6، 10 و 13 به بازار عرضه می‌شوند. برای پروژه‌های سبک و ظریف، سهنظام 6 میلی‌متر که سری‌های کوچک به آن می‌خورد، مناسب است و برعکس، برای کارهای صنعتی و سنگین دریل‌های با سهنظام 13 میلی‌متر پیشنهاد میشود که مته‌های بزرگ‌تری را در خود جای می‌دهند.
سهنظام فلزی یا پلاستیکی؟
سهنظامها معمولاً از دو جنس پلاستیک و فلز ساخته می‌شوند. این دو در گیرایی مته تفاوت چندانی با هم ندارند. اما سه‌نظام‌های فلزی مقاوم‌تر و بادوام‌تر هستند و در محیط‌های صنعتی که امکان ضربه‌خوردن و ساییده‌شدن آنها زیاد است، به‌ندرت آسیب می‌بینند؛ به همین‌دلیل هم اغلب دستگاههای حرفه‌ای به سهنظام فلزی مجهز هستند.
در انتخاب سهنظام دریل به چه نکاتی توجه کنیم؟
برای بررسی سهنظام دریل و انتخاب یک ابزار مناسب، در قدم اول باید برآوردی درست از نیازهای خود داشته باشید و ببینید چه وظایف و پروژههایی را قصد دارید توسط دریل انجام دهید.
آیا از دریل فقط برای کارهای سبک خانه استفاده می‌کنید؟ یا در کارگاه‌های عمرانی و برای انجام کارهای صنعتی به آن نیاز دارید؟
سایز سوراخی که می‌خواهید بر روی قطعه یا سطح کار ایجاد کنید چقدر است؟
در عملیاتهای پیچ‌کاری خود با پیچ‌های کوچک و ظریف سروکار دارید یا پیچ‌‌ومهره‌های بزرگ؟
بعد از درک درست از انتظارات خود به‌سراغ سه‌پارامتر مهمی که توضیح داده شد بروید؛ نوع، سایز و جنس سهنظام. کدام نوع از سهنظامها، چه سایزی از آنها و کدام جنس نیازهای شما را به‌تمامی برآورده میسازد و انتخابی ایده‌آل برای کارتان به حساب می‌آید؟
کدام سهنظام بهتر است؟
انواع سهنظام را از نظر شیوۀ نصب مته بر روی آن، جنس و ظرفیتی که دارند، شناختیم. بررسی سهنظام دستگاه فرایند چندن پیچیده‌ای ندارد و همان‌طور که گفته شد ابتدا باید نیازها و خواسته‌های خود را به‌درستی بدانید و سپس براساس آن ببینید کدام‌یک از انواع سهنظام به کارتان می‌آید.
ناگفته نماند که در برخی دستگاه‌ها میتوان نوع سهنظام را برای مثال از آچاری به اتوماتیک تغییر داد. اما انجام چنین کاری پیشنهاد نمیشود؛ چون هر سهنظام رزوه و مشخصات خاص خود را دارد که متناسب با سایر قطعات و ویژگی‌های فنی دستگاه است. ضمن اینکه تعویض آن هم به ابزار و آچار نیاز دارد.
بنابراین اگر چنین تصمیمی دارید حتماً با افراد متخصص و تولیدکنندگان آن محصول مشورت کنید. کارشناسان شرکت توسن هم در این باره همیشه آمادۀ پاسخ‌گویی به شما هستند.
