از آنجایی که اعمال فشار بیش از حد به قطعه کار و عدم به‌کارگیری تخصصی هر ابزار تبعات و آسیب‌های خود را در پی خواهد داشت، مرجع تخصصی ابزارآلات توسن بر این شد با پرداختن به مقالاتی مانند مطلب پیش‌رو، به معرفی ابزارهای حرفه‌ای و بررسی عملکرد آن‌ها، از چالش‌هایی از این دست جلوگیری کند و راهنمای ابزاری جامع برای کاربران دنیای ابزار باشد.
تنظیم کننده گشتاور یا ترکمتر پیچ‌گوشتی نیز از جمله قطعه‌های شناخته شده‌ایست که با کنترل میزان انتقال قدرت، نقش مهمی در جلوگیری از آسیب به قطعه کار را دارد. در ادامه برای شناخت دقیق‌تر این قطعه حائز اهمیت همراه باشید. تنظیم کننده گشتاور یا ترکمتر پیچ‌گوشتی نیز از جمله قطعه‌های شناخته شده‌ایست که با کنترل میزان انتقال قدرت، نقش مهمی در جلوگیری از آسیب به قطعه کار را دارد. در ادامه برای شناخت دقیق‌تر این قطعه حائز اهمیت همراه باشید.
گشتاور چیست؟
بهتر است قبل از آشنایی با کارایی ترکمتر، به مفهوم گشتاور پرداخته شود. گشتاور (Torque)، مقدار نیرویی است که باعث چرخش یک جسم میشود. این پارامتر فنی بر حسب نیوتن‌متر (N.M) سنجیده میشود. بنابراین حداکثر میزان گشتاور در پیچگوشتیهای برقی و شارژی نشان از این دارد که این دستگاه‌ها تا چه حد قدرتمند هستند. هر چه مقدار این پارامتر بیشتر باشد، دستگاه در ایجاد نیروی چرخشی بالاتر و بهتر عمل میکند و متعاقباً از پس عملیات‌های سخت‌تر و سنگین‌تری هم برمی‌آید.
ترکمتر یا گشتاور سنج پیچ گوشتی و کاربرد آن
ترکمتر پیچ‌گوشتی معمولاً در دو ابزار پیچ‌گوشتی برقی و پیچ‌گوشتی شارژی وجود دارد و هدف اصلی آن، کنترل میزان انتقال قدرت دستگاه و نیروی وارده به پیچ است. چرا که برخی از پیچ‌ها به دلیل ابعاد کوچک و حساسیت بالا، نیروی کمتری برای بسته شدن نیاز دارند و در مقابل، پیچ‌های بزرگ‌تر به گشتاور بیشتری احتیاج دارند. بنابراین در این طیف قدرت مورد نیاز، اهمیت گشتاور سنج آشکار میشود.
به عبارت ساده‌تر برای تنظیم این میزان گشتاور، حلقه تنظیم گشتاور یا ترکمتر روی دستگاه طراحی شده است. این سیستم به کاربر اجازه میدهد تا قدرت دستگاه را به‌صورت حدودی تنظیم کند و از آسیب دیدن پیچ‌ها و قطعات متصل به آن‌ها جلوگیری شود. این ویژگی به‌ویژه در صنایع دقیق مانند مونتاژ قطعات الکترونیکی، خودروسازی و ساخت تجهیزات صنعتی اهمیت ویژه‌ای دارد.
تاریخچه ترکمتر پیچ گوشتی
در دهه ۱۹۱۰ اولین نمونه‌های ترکمتر یا گشتاورسنج، برای صنعت خودروسازی و هوافضا ساخته شدند. مهندسان دریافتند که سفت کردن بیش از حد یا کمتر از حد پیچ‌ها می‌تواند خرابی قطعات را به‌دنبال داشته باشد. پس از آن در سال 1930 کنراد بار (Conrad Bahr) که در شرکت آب نیویورک مشغول به کار بود، یکی از اولین نمونه‌های ترکمتر را اختراع کرد تا در نصب اتصالات لوله‌کشی دقت بالاتری را ایجاد کند. با اینکه این ترکمترها به آچار شباهت داشتند، اما مفهوم تنظیم و کنترل گشتاور از همان زمان پایه‌گذاری شد.
با پیشرفت صنعت، نیاز به ابزارهایی که بتوانند پیچ‌های کوچک را نیز با دقت بالا سفت کنند، بیشتر شد. این موضوع در صنایع الکترونیک، ساعت‌سازی و مونتاژ تجهیزات حساس اهمیت زیادی پیدا کرد. در نتیجه، ترکمتر پیچ‌گوشتی طراحی شد تا روی پیچ‌های ظریف وکوچک، گشتاوری با دقت بالا اعمال شود. به همین جهت پس از این روند، توسعه ترکمترهای دقیق‌تر و پیچگوشتیهای مجهز به مکانیزم گشتاور شدت گرفت.
مقایسه ترکمتر پیچ‌گوشتی با آچار ترکمتر
این نکته حائز اهیمت است که ترکمتر پیچ‌گوشتی و آچار ترکمتر دو ابزار کاملاً متفاوت با کاربردهای مجزا هستند. آچار ترکمتر یک ابزار دستی برای اندازه‌گیری نیرو به منظور بستن پیچ ها و مهره به یک میزان نیرو بر روی یک سطح بوده در مقابل، ترکمتر پیچ‌گوشتی برای کنترل میزان نیروی اعمالی روی پیچ‌های کوچک‌تر طراحی شده و بیشتر در مونتاژ قطعات الکترونیکی و تجهیزات دقیق به کار میرود. از آنجا که آچار ترکمتر موضوع بحث این مقاله نیست، تمرکز ما بر بررسی ترکمتر پیچ‌گوشتی و عملکرد آن خواهد بود. عملکرد ترکمتر پیچ گوشتی مشابه آچار ترک متر است تا پیچ ها به یک میزان بسته شوند.
مکانیزم عملکرد ترکمتر پیچ‌گوشتی مکانیکی
در مدل‌های مکانیکی ترکمتر پیچ‌گوشتی، تنظیم میزان گشتاور بر اساس یک فنر داخلی در حلقه گشتاور انجام میشود. مکانیزم عملکرد این سیستم به این صورت است که مادامی که کاربر مقدار گشتاور را روی عدد بالاتر تنظیم میکند، فنر داخلی بیشتر فشرده میشود. در نتیجه، نیروی بیشتری از دستگاه به پیچ منتقل شده و امکان باز و بسته کردن پیچ‌های بزرگ‌تر و محکم‌تر فراهم میشود.
به همین مراتب در صورتی که کاربر مقدار گشتاور را روی عدد پایین‌تری قرار دهد، فنر آزادتر میشود و میزان نیروی انتقالی کاهش می‌یابد. این تنظیمات باعث میشود که هنگام کار با پیچ‌های کوچک و ظریف، از اعمال نیروی بیش از حد و آسیب به قطعه جلوگیری شود.
در واقع، این فنر داخلی نقش کلیدی در کنترل و انتقال قدرت دستگاه دارد و کاربر می‌تواند با تنظیم آن، پیچ‌ها را با دقت بیشتری باز و بسته کند.
اجزای اصلی ترکمتر پیچ‌گوشتی
ترکمتر پیچ‌گوشتی با طراحی ساده، از چندین بخش کلیدی تشکیل شده است که هرکدام وظیفه‌ای مشخص در کنترل میزان گشتاور و انتقال قدرت به پیچ دارند.
کاور تنظیم گشتاور
این بخش در واقع همان حلقه‌ی مدرجی است که روی بدنه پیچ‌گوشتی تعبیه شده است. کاربر با چرخاندن آن می‌تواند میزان گشتاور را تنظیم کند و متناسب با نیاز، نیروی اعمالی را افزایش یا کاهش دهد.
فنر داخلی
مهم‌ترین بخش مکانیزم ترکمتر، فنر داخلی است. این فنر با فشرده یا آزاد شدن، میزان نیروی منتقل‌شده به پیچ را کنترل میکند. هرچقدر مقدار تنظیم‌شده بیشتر باشد، فنر بیشتر فشرده شده و نیروی بیشتری انتقال می‌یابد.
خار (ضامن نگهدارنده)
این قطعه در ساختار ترکمتر نقش حفظ و تثبیت تنظیمات گشتاور را بر عهده دارد. خار از تغییرات ناخواسته در میزان تنظیم‌شده جلوگیری میکند و باعث میشود میزان گشتاور در حین کار ثابت بماند.
چرا به ترکمتر یا حلقه تنظیم گشتاور نیاز داریم؟
پیش از شروع کار همواره باید اطمینان حاصل کنید که مقدار گشتاور یا نیروی اعمالی از دستگاه متناسب با نوع کارتان باشد. عدم تناسب بین این دو مشکلات زیادی به وجود می‌آورد:
- احتمال دارد پیچ بیش از حد سفت شود و درآوردن آن جز با صدمه‌زدن به سطح ممکن نباشد؛
- به ترک‌خوردگی یا شکستن سطحی که در حال پیچ‌کاری آن هستید منجر شود؛
- پیچومهرهها به‌خوبی سفت نشده و به‌مرور زمان شل شوند؛
- یا پیچ له شود و درون سطح فرو برود.
برای پیچ‌کاری سطح نرم و عملیات‌های سبک دستگاه را بر روی گشتاورهای پایین تنظیم نمایید و برعکس، هنگام مواجهه با پروژه‌های سنگین‌تر مثل پیچ‌کاری یک چوب سخت از گشتاورهای بالا استفاده کنید.
نمی‌توان برای مقدار مناسب قدرت نسخۀ مشخصی ارائه داد، معمولاً برحسب تجربه و به‌مرور زمان دست‌تان می‌آید که برای هر کدام از فعالیت‌های‌تان چه گشتاوری به‌خوبی جواب میدهد.
نکته‌ای مهم که باید به‌خاطر داشته باشید این است که وقتی پیچ به‌طور کامل بسته شد، از دستگاه صدای کلاچ شنیده میشود. به محض کلاچ‌‌کردن دستگاه، آن را از روی پیچ بردارید؛ واردکردن نیروی چرخشی بیشتر شما را با مشکلاتی مثل هرزشدن پیچ یا صدمه‌دیدن قطعه کار که در قسمت بالا ذکر شد، روبرو می‌سازد.
کلام توسن
در این مقاله از سایت تخصصی ابزار توسن، به عنوان یک مرجع متخصص در جوزه فنی و ابزارآلات به مفهوم ترکمتر چیست؟ کاربرد و اجزای اصلی تشکیل‌دهنده آن پرداخته شد تا با مطالعه آن به درک درستی از این قطعه کاربردی دست پیدا کنید.
